Ο Δημήτρης Αργυρός γράφει για το βιβλίο «Η περιπέτεια του σύμπαντος- Σενάρια για τις προοπτικές του ανθρώπου στο Σύμπαν» του Νίκου Μπράντζου (Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2005)
Είναι υπέροχο να κάνεις αποδράσεις, είναι υπέροχο να ταξιδεύεις. Να ταξιδεύεις πέρα από μια πραγματικότητα που σε στενοχωρεί, από μια πραγματικότητα που σε πληγώνει. Να αναζητάς το αδύνατο μέσα στο δυνατό και το δυνατό μέσα στο αδύνατο, με άλλα λόγια να ενεργείς
Να ταξιδεύεις πραγματικά, να ταξιδεύεις νοερά. Στο τελευταίο βοηθάνε τα βιβλία. Όπως είναι η απόδραση στο χώρο του ηλιακού συστήματος, στο χώρο πέρα από το ηλιακό σύστημα, στο γαλαξία μας, στο σύμπαν ολόκληρο. Ένα ταξίδι που ξεκινά από το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα και καταλήγει(;) στο τέλος του σύμπαντος.
Μια απόδραση, ένα ταξίδι στα άστρα με το βιβλίο του Νίκου Μπράντζου «Η περιπέτεια του σύμπαντος- Σενάρια για τις προοπτικές του ανθρώπου στο Σύμπαν» από τις Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2005. Το βιβλίο κινείται στα όρια του αυστηρού επιστημονικού λόγου και των δυνατοτήτων του, αλλά και της επιστημονικής φαντασίας.
Εξετάζει με επιστημονικό τρόπο τις αποδράσεις στο σύμπαν των συγγραφέων επιστημονικής φαντασίας. Και αυτό όχι για να περάσει η ώρα του ή για να περάσει η δική μας ώρα όταν το διαβάζουμε.
Από την πρόοδο της επιστήμης, από την εξέλιξη των πραγμάτων, από το παρόν και το μέλλον του πλανήτη μας, του ηλίου μας, του Γαλαξία μας, του σύμπαντος, από την ιστορία του ανθρωπινού γένους, δημιουργείται η αναγκαιότητα να αντιμετωπιστούν συγκεκριμένα ζητήματα.
Που μπορεί να φαντάζουν άτοπα ή αδιάφορα σήμερα, αλλά κάθε άλλο είναι, εκτός και αν ο κόσμος μας τελειώνει με το πέρας της δικής μας ύπαρξης.
Αποτελεί αδήριτη αναγκαιότητα να εξεταστούν σοβαρά όχι μόνο τα ταξίδια ή ο αποικισμός των πλανητών του ηλιακού συστήματος, αλλά και τα ταξίδια πέρα από το ηλιακό σύστημα, τα ταξίδια στο Γαλαξία μας, αλλά και πέρα από αυτόν.
Όπως αποτελεί αναγκαιότητα η επαναξιολόγηση της έννοιας φύσης, άνθρωπος, νοήμων φύση.
Γιατί όλα αυτά;
Μα για να μην καταστραφεί η νοήμων φύση που τώρα εκπροσωπείται από τον άνθρωπο όταν σταματήσει ο Ήλιος, όταν φτάσει στα όρια του ο γαλαξίας ή όταν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τελειώσει το σύμπαν, όπως το γνωρίζουμε ως τα τώρα.
Ναι με αυτά τα όχι και τόσο συγκυριακά ερωτήματα ασχολείται το βιβλίο «η περιπέτεια του σύμπαντος».
Μα είναι σοβαρά ζητήματα αυτά να ασχοληθούμε, όταν εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από την πείνα ή όταν εμείς οι ίδιοι παραμένουμε άνεργοι, απλήρωτοι, ανέραστοι, θα πουν κάποιοι καλοθελητές ή κακοθελητές.
Ναι είναι και όχι για να ξεχάσουμε την θλιβερή πραγματικότητα. Μα για να αναστοχαστούμε ως ατομικότητες, συλλογικότητες, πολιτικά υποκείμενα πως θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε αυτές τις πολύ μακρινές αναγκαιότητες, γιατί έτσι μόνο θα αντιμετωπίσουμε και τις τωρινές.
Αν συνεχίσουμε να ζούμε σε ένα τόπο, μια χώρα, μια ήπειρο και ένα πλανήτη που μια μειοψηφία εκμεταλλεύεται την συντριπτική πλειοψηφία, τρώγοντας με αλόγιστο τρόπο τα αποθέματα του πλανήτη ή καταστρέφοντας την βιοποικιλότητα του, είναι βέβαιο πως δεν θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε τον Ήλιο όταν αυξήσει την λαμπρότητα του και μας ψήσει σαν την Αφροδίτη. Θα έχουμε ήδη μόνοι μας καταστρέψει την ανθρωπότητα και την Γη.
Και δυστυχώς προς τα εκεί βαδίζουμε, καθώς ούτε η ανθρωπότητα έχει ωριμάσει ακόμη, παρόλο που τεχνολογικά έχουμε προχωρήσει, αλλά ηθικά, φιλοσοφικά, πνευματικά δεν έχουμε κάνει βήματα πέρα από τους αρχαίους μας προγόνους. Ίσως αντίθετα να έχουμε κάνει βήματα προς τα πίσω.
Ενώ δεν φαίνονται και αυτές οι δυνάμεις που να πάρουν πάνω τους αυτή την αποστολή. Ποιες είναι αυτές οι δυνάμεις;
Μα οι δυνάμεις που α) θέλουν να ενοποιήσουν την ανθρωπότητα, δίχως να την αμερικανοποιήσουν, δηλαδή να την κάνουν ένα ομοιόμορφο εμπορευματικό χυλό. Ενότητα δηλαδή μέσα στην διαφορά, διαφορά πολιτιστική, εθνοτική, θρησκευτική και έμφυλη.
Β)Να την ενοποιήσουν δημοκρατικά. Δημοκρατικά σε όλα τα επίπεδα. Στο επίπεδο της παράγωγης. Με ένα παγκόσμιο δημοκρατικό σχέδιο και συμμετοχή των ίδιων των δρώντων υποκειμένων. Την ίδια στιγμή με ριζική αποκέντρωση, αυτοοργάνωση και αυτοδιεύθυνση.
Ένα παγκόσμιο κράτος ή δεν μπορεί να υπάρξει ή θα είναι ολοκληρωτικό. Το παγκόσμιο δημοκρατικό σχέδιο δεν αποκλείει την αποκέντρωση απεναντίας δίνει νόημα στην πληθωριστική και πλουραλιστική διαφορά και ατομικότητα. Το ατομικό δεν θα έρχεται σε σύγκρουση με τον συλλογικό, αλλά θα το εμπλουτίζει…
Φυσικά μιλάμε για μια πραγματική ατομικότητα και για μια πραγματική συλλογικότητα και όχι την εκ-πράγματι αποξενωμένη εμπορευματική ατομικότητα και συλλογικότητα.
Με δημοκρατία στην κατανάλωση. Με έμφαση στην ικανοποίηση των βασικών αναγκών που δεν είναι ανάγκες επιβίωσης αλλά ευζωίας. Με μια τεχνολογία που δεν θα σπαταλά τα φυσικά αποθέματα αλλά ταυτόχρονα θα μειώνει στο τελείως απαραίτητο την ανθρώπινη εργασία. Μετατρέποντας την εργασία σε ελεύθερη δημιουργικότητα και παιχνίδι.
Με δημοκρατία στο κοινωνικό πεδίο, με πραγματική ισοελευθερία ανάμεσα στους ανθρώπους, τις εθνότητες, τις διαφορετικές πολιτιστικές, θρησκευτικές, πνευματικές, σεξουαλικές στάσεις και εκφράσεις. Ισοελευθερία ανάμεσα στους ανθρώπους και τα ζώα ή τα φυτά. Ή αύριο ανάμεσα στους ανθρώπους, τα ευφυή ρομπότ, τα σάιμπορκ ή τους εξωγήινους πολιτισμούς.
Τώρα αν αυτό ονομαστεί κομμουνισμός, αναρχία, παγκόσμια δημοκρατία ή όπως αλλιώς θέλετε, με αφήνει παγερά αδιάφορο.
Αποτελεί αναγκαιότητα, δυνατότητα αλλά όχι βεβαιότητα. Ίσως να αποτελεί μια ουτοπική ελπίδα και η ιστορία να καθορίζεται όχι από μια γραμμική ή ασυνεχής πρόοδος αλλά από το μύθο της αιώνιας επιστροφής. Που αν αυτός ισχύει και όχι η ασυνεχής πρόοδος και εξέλιξη προς την ελευθερία -όπως ελπίζω- τότε η καταστροφή θα έρθει προτού μας εγκαταλείψει ο ήλιος.
Αισιοδοξώ ή απαισιοδοξώ, η μέχρι τα τώρα γνωστή ανθρώπινη ιστορία έχει δείξει πως έχει τις δυνάμεις να κατανικά την αναγκαιότητα και την βαρβαρότητα. Τώρα αν αυτό την ακολουθήσει μέχρι το πέρας του σύμπαντος, σε μερικά δισεκατομμύρια χρόνια είναι κάτι που δεν το γνωρίζουμε ούτε θα το γνωρίσουμε εμείς.
Αλλά αλίμονο μας, αν αισιόδοξοι, απαισιόδοξοι ή και τα δυο ταυτόχρονα ή ανά περιόδους δεν αντιμετωπίζουμε τα πράγματα όπως τα αντιμετώπιζε ο Σπινόζα, δηλαδή από την πλευρά της αιωνιότητας.
Και σε αυτό βοηθά η μελέτη βιβλίων σαν αυτό της περιπέτειας του μέλλοντος.
*Οι φωτογραφίες προέρχονται από την έκθεση «Το Σύμπαν της Ρωσικής Πρωτοπορίας: Τέχνη & Εξερεύνηση του Διαστήματος 1900-1930» η οποία φιλοξενήθηκε πριν δύο χρόνια σε μουσεία και πινακοθήκες στην Ελλάδα.
