Του Δημήτρη Αργυρού
Η Οκτωβριανή Επανάσταση 97 χρόνια μετά- σήμερα 7 Νοέμβρη έχει γενέθλια. Αντίφαση; Όχι αν λάβουμε υπόψη το παλαιό και το νέο ημερολόγιο.Με αφορμή λοιπόν την γενέθλια επέτειο, που ακόμη εκατομμύρια πολίτες του κόσμου γιορτάζουν, ας δώσουμε κάποιες σύντομες απαντήσεις σε μια σειρά από ερωτήματα που η επανάσταση δημιούργησε.
- Είναι η Επανάσταση του Οκτώβρη πραξικόπημα; Την επανάσταση του Οκτώβρη δεν την έκανε μια δράκα αξιωματικών, ούτε ο στρατός. Δεν την έκανε το μπολσεβίκικο κόμμα, μα δεκάδες χιλιάδες πολίτες της Ρωσίας, φυσικά με την καθοδήγηση του Μπολσεβίκικου κόμματος. Ολοκληρώνοντας την αστικοδημοκρατική Επανάσταση του Φλεβάρη που άφησε τα πράγματα μισά στο επίπεδο της εξουσίας. Η Επανάσταση του Οκτώβρη έκανε πράξη το σύνθημα: όλη εξουσία στα Σοβιέτ των εργατών- αγροτών- φαντάρων. Αν δεν γίνονταν, η εξουσία θα πέρναγε στην παλαιά ελίτ και εξουσία. Δεν θα πέρναγε η εξουσία στην αδύνατη πολιτικά και οικονομικά αστική τάξη, αλλά στην φεουδαρχία και στην τσαρική άρχουσα τάξη ίσως και χωρίς τον Τσάρο.
- Νίκησε η επανάσταση;Ναι, η Επανάσταση νίκησε. Η εξουσία πέρασε στα σοβιέτ και στους εκπροσώπους των επαναστατικών δυνάμεων. Αποδεικνύοντας πως για δεύτερη φορά ύστερα από λίγα χρόνια(Κομμούνα 1871) οι μάζες μπορούν να πάρουν την εξουσία από τις ελίτ και να σπάσει η καπιταλιστική- ιμπεριαλιστική αλυσίδα. Αυτό δεν σημαίνει πως οριστικά και τελεσίδικα λύθηκαν τα ερωτήματα που την δημιούργησαν, ενώ αναδέχθηκαν καινούργια.
Η ιμπεριαλιστική αλυσίδα μπορεί να έσπασε στο πιο αδύνατο κρίκο της, αλλά αυτός ο αδύνατος κρίκος είχε να λύσει μια σειρά προβλήματα αστικοδημοκρατικής φύσης, καθώς και ζητήματα καπιταλιστικής ολοκλήρωσης. Για το λόγο ο Τρότσκι μιλούσε για την διαρκή επανάσταση και ο Λένιν έδινε μεγάλη έμφαση στο ζήτημα της εξάπλωσης της επανάστασης στην αναπτυγμένη Δύση αν και θεωρούσε πως ο επαναστατικός άνεμος φυσάει ανατολικά.
Είναι γνωστός ο αφορισμός του: Αν δεν νικήσει η επανάσταση στην αναπτυγμένη Γερμανία, είμαστε χαμένοι. Η Γερμανική Επανάσταση έχασε, το επαναστατικό ρήγμα 17-23 έκλεισε και έπρεπε να περιμένουμε άλλα 25 χρόνια και ένα ακόμη Παγκόσμιο πόλεμο για να κάψει ο Ανατολικός Άνεμος τα σπαρτά στην Κίνα. Η ΕΣΣΔ έπρεπε να αναπτύξει βιομηχανία, να εκσυγχρονιστεί και ταυτόχρονα να βαθύνει τις σοσιαλιστικές σχέσεις εξουσίας, παραγωγής. Δύσκολη εξίσωση και η «μπάλα» κάπου χάθηκε.
- Πού χάθηκε η «μπάλα»;Η συζήτηση επί του συγκεκριμένου θέματος μεγάλη, ενδιαφέρουσα και επίμονη. Με αντικειμενικές αναφορές αλλά και υποκειμενικές στο τραγικά πρόσωπα των ηγετών της Επανάστασης. Στο ρόλο του Λένιν, του Μπουχάριν, του Τρότσκι και φυσικά του Στάλιν. Προσωπικά αυτή την στιγμή έχω καταλήξει να λέω πως στην πραγματικότητα δεν χάθηκε καμία «μπάλα». Τι εννοώ: Η επανάσταση έγινε και νίκησε στο βαθμό που έσπασε η ιμπεριαλιστική αλυσίδα και έδωσε την εξουσία στις σοβιετικές μάζες με την διαμεσολάβηση του μπολσεβικικού κόμματος. Μόνο που ήταν μια αντικαπιταλιστική- αντιιμπεριαλιστική επανάσταση που ολοκλήρωσε το καπιταλιστικό προτσές και δεν μπορούσε να βάλει ζητήματα σοσιαλιστικής- κομμουνιστικής παραγωγής. Σε μια αντικειμενική βάση η συγκεκριμένη βιομηχανοποίηση σε παγκόσμια κλίμακα με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ολοκλήρωνε το καπιταλιστικό προτσές και δεν το αναιρούσε. Δηλαδή δεν υπήρχαν στο επίπεδο της ολότητας οι δυνατότητες για τον σοσιαλισμό- κομμουνισμό. Και έτσι αντικειμενικά η δικτατορία του προλεταριάτου μετατράπηκε σε δικτατορία επί του προλεταριάτου για να εφαρμοστεί η διαδικασία της πρωταρχικής συσσώρευσης. Και αυτό το ρόλο τον ανέλαβε το κόμμα- κράτος του Στάλιν, όπως θα μπορούσε κάτω από άλλες συνθήκες να το αναλάβει το κόμμα-κράτος του Τρότσκι. Δεν τους ισοπεδώνω, θεωρώ πως το πιο πιθανόν ένα κράτος-κόμμα του Τρότσκι θα είχε άλλα χαρακτηριστικά.
Μάλλον πιο ανοικτά, δημοκρατικότερα, λιγότερο βάρβαρα. Πιθανόν να έπαιζε ένα άλλο ρόλο στις επαναστατικές κρίσεις, όπως την Ισπανική Επανάσταση του ’36. Πιθανόν όλα αυτά. Η ιστορία όμως αποφάσισε διαφορετικά. Σίγουρα όμως δεν θεωρώ πως θα ήταν και πάλι σοσιαλισμός- κομμουνισμός. Και επειδή ακριβώς ο σοβιετικός κοινωνικός σχηματισμός ήταν ενταγμένος στην καπιταλιστική ολότητα, η ταξική πάλη έπαιζε καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις. Εξελίξεις που έβρισκαν ως όριο αυτό που ο Μαρξ λέει πως κάθε φορά η κοινωνία βάζει και επιλύει αυτά τα ερωτήματα και τα προβλήματα που μπορεί να απαντήσει. Αυτό βέβαια δεν μηδενίζει τους άγριους ταξικούς αγώνες, καθώς και το τι ταξικά συμφέροντα εκφράζονταν και με ποιον, μέσα στις φράξιες του κόμματος-κράτους, απουσία άλλου κόμματος στο κοινωνικό σχηματισμό της ΕΣΣΔ.
Ούτε το γεγονός πως εκ των πραγμάτων την αντεπαναστατική τάση την εκπροσώπησε αυτό που ονομάστηκε Σταλινισμός. Επίσης πρέπει να τονιστεί πως η βίαιη προσαρμογή του 1989 στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου ολοκληρωτικού καπιταλισμού ήταν απόρροια της εξάντλησης των συστημικών δυνάμεων του κράτους-κόμματος. Με την επικράτηση τμημάτων που ήθελαν να «απελευθερωθούν» απ΄ τις αντικαπιταλιστικές- αντιιμπεριαλιστικές παραδόσεις της Οκτωβριανής Επανάστασης. Αυτό έγινε με ένα σχετικά βίαιο τρόπο που παραλίγο να οδηγήσει σε υποβάθμιση της μετασοβιετικής Ρωσίας στο παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας στην περίοδο του Γέλτσιν. Σε αντίθεση βέβαια με την σοφή Κίνα που η «κομμουνιστική» μονοκρατορία καθοδηγεί την χώρα στον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό.
- Μήπως αυτό μας οδηγεί να μηδενίσουμε την προσφορά της;Καθόλου, το εναντίον. Είναι βέβαιο πως εάν δεν συνέβαινε η Οκτωβριανή Επανάσταση, η Ρωσία θα παρέμεινε μια ημιφεουδαρχική χώρα, όπως παρέμεινε η Κίνα μέχρι την Επανάσταση του Μάο. Ενώ το πιο πιθανό είναι πως οι καταστροφικές δυνάμεις που απελευθέρωσε η κρίση και ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος να ήταν ακόμη καταστροφικότερες και ίσως οι δυνάμεις της μαύρης αντίδρασης- οι ναζί- να νικούσαν. Επίσης συνέβαλε στο να εκτιναχτούν οι παραγωγικές δυνάμεις και σήμερα να μιλάμε για νέες παραγωγικές δυνάμεις με βάση την γενική διάνοια, που δύναται να απελευθερώσουν τον άνθρωπο από την μισθωτή σκλαβιά. Ταυτόχρονα σημαντικότατο ρόλο έπαιξε στους αντιαποικιακούς αγώνες και στην απελευθέρωση των λαών αποικιών. Τέλος, αλλά όχι τελευταίο, υπήρξε ένα πραγματικό ή φανταστικό«αντίπαλο δέος» που ενίσχυε τους εργατικούς αγώνες στην Δύση, όπως είναι ολοφάνερο σήμερα που υπάρχει η απουσία της.
- Μπορεί να επαναληφθεί ή μπορεί να γίνει μια επανάσταση σήμερα; Η επανάσταση μέσα στο ιστορικό προτσές πάντα επιστρέφει, φορώντας κάθε φορά, διαφορετικά ρούχα. Όχι δεν μπορεί να επαναληφθεί και αν συμβεί θα είναι φάρσα. Άρα καλή η νοσταλγία, μόνο που δεν βοηθάει στο να αναλύσουμε τις σημερινές αντιθέσεις και τα επαναστατικά ανοίγματα. Που στις μέρες αντίθετα με ό,τι λέγεται είναι μεγάλα, τεράστια. Όχι δεν βερμπαλίζω, δεν αισιοδοξώ, μιλάω για τις αντικειμενικές δυνατότητες σε παγκόσμια κλίμακα. Αντίθετα στο υποκειμενικό επίπεδο είναι φανερή η αναντιστοιχία με τις πραγματικές δυνατότητες. Αν τον Οκτώβρη του ’17 το υποκείμενο ήταν έτοιμο να πάρει την εξουσία, αλλά δεν ήταν έτοιμες οι παραγωγικές δυνάμεις, σήμερα οι παραγωγικές δυνάμεις είναι πιο έτοιμες, πιο ώριμες, αλλά το υποκείμενο είναι εντελώς ανέτοιμο, έχοντας χάσει κάθε εξουσία ακόμη και στο επίπεδο της ζωής του και όχι μόνο της εργασίας του.
Τι μπορεί να γίνει; Τίποτε λιγότερο και τίποτε περισσότερο από το να ξαναπάρουμε στο επίπεδο της ολότητας, την ζωή στα χέρια μας. Και να συναντηθούμε με τις τεράστιες νέες παραγωγικές δυνάμεις με βάση την τεχνολογία, την επιστήμη, την γενική διάνοια. Ξεκινώντας από το μερικό, να συναντηθούμε με το καθολικό, σε κάθε πεδίο της ολότητας.
Και αυτό συνεπάγεται στο να είμαστε ανοικτοί, έτσι ώστε να μην δούμε το δικό μας μαχόμενα μερικό, ως ενεργά καθολικό. Γιατί αν διαχύσουμε το δικό μας μαχόμενα μερικό στο επίπεδο της καθολικότητας, το πιο πιθανό είναι να εμφανιστεί ένα αντιστραμμένο καθολικό με την μορφή ενός τέρατος.
- Κάθε μέρα Κυριακή; Είναι δυνατή από τα σήμερα, σε μια αντιστραμμένη μορφή εφαρμόζεται, με τα 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους, είτε να υποαπασχολούνται, είτε να μην εργαστούν και πότε. Το ζητούμενο είναι να είναι μια ζεστή Κυριακή που θα στρώσουμε ένα τραπέζι και θα φάμε όλοι απ’ το κοινό τραπέζι. Και για να το στρώσουμε, μάλλον έχει δρόμο ακόμη και επειδή δεν έχουμε βαρβάρους να περιμένουμε, εκτός και αν είμαστε ποσαδιστές, να περιμένουμε τους γαλαξιακούς ή εξωγαλαξιακούς επαναστάτες να μας σώσουν, ας στρωθούμε στην δουλειά.
Κάποιοι θα κουραστούν, κάποιοι θα εγκαταλείψουν, κάποιοι θα πεθάνουν, κάποιοι νέοι θα μπουν στην δουλειά. Στο τέλος κάποιοι επιτέλους μια ηλιόλουστη Κυριακή θα στρώσουν το κοινό τραπέζι θα φάνε και θα πιουν. Θα πιουν και για τα εκατομμύρια αγωνιστών που για πολλούς αιώνες έδωσαν την ζωή τους και την ησυχία τους για αυτό το ηλιόλουστο κυριακάτικο κοινό τραπέζι.
Ίσως αν υπάρχουν παράλληλα σύμπαντα οι αγωνιστές θα νιώσουν την χαρά και τον έρωτα του ηλιόλουστου κυριακάτικου κοινού γεύματος. Αν όχι, ο αγώνας τους σε κάθε περίπτωση δεν θα έχει πάει χαμένος. Και δεν θα πάει χαμένος, το χρωστάμε στους αγωνιστές που πέρασαν, στους αγωνιστές που θα ρθουν, στον ίδιο μας τον εαυτό.
ΑΛΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΡΓΥΡΟΥ ΣΤΟ PAMVOTISPRESS
